Cơ thể con người có chức năng loại bỏ các tác nhân xâm nhập như vi-rút và vi khuẩn. Tuy nhiên, khi cơ chế này phản ứng quá mức một cách nhầm lẫn đối với những thực phẩm vốn không cần phải loại bỏ, người ta gọi đó là phản ứng dị ứng thực phẩm. Khi phản ứng này xảy ra trên toàn cơ thể và trở nên nghiêm trọng đến mức gây ra triệu chứng sốc đe dọa tính mạng, hiện tượng đó được gọi là sốc phản vệ (anaphylactic shock). Hãy cùng Trường đại học y khoa Tokyo Việt Nam tìm hiểu về hiện tượng này qua bài viết sau nhé!
Bạn có thể đã từng nghe tin tức về những người tử vong do bị ong đốt. Điều tương tự cũng có thể xảy ra với thực phẩm.
Ví dụ, giả sử có một học sinh nói với giáo viên: “Con bị dị ứng trứng. Triệu chứng cũng không nặng lắm, chỉ hơi ngứa cổ thôi. Nhưng vì được dặn là không được ăn trứng nên con vẫn ổn.” Giáo viên nghe vậy và nghĩ rằng chỉ ngứa cổ thì không đáng lo, nên bỏ qua. Tuy nhiên, sau buổi tập thể dục, học sinh ăn chiếc bánh có trứng được cho và đột ngột rơi vào tình trạng sốc mất ý thức. Hiện tượng này chính là sốc phản vệ. Nếu không xử trí kịp thời, trẻ có thể nguy hiểm đến tính mạng. Vì vậy, việc chuẩn bị sẵn sàng và nắm vững kiến thức cơ bản về dị ứng và cách xử trí là vô cùng quan trọng.
Về triệu chứng của dị ứng thức ăn, nổi mề đay trên da có lẽ là biểu hiện quen thuộc nhất. Các triệu chứng của sốc phản vệ thường được mô tả bằng công thức ABCD + mề đay, bao gồm:
A: Airway (bất thường đường thở)
B: Breathing (bất thường hô hấp)
C: Circulation (huyết áp tụt, giảm ý thức)
D: Diarrhea/Vomiting (triệu chứng tiêu hóa: tiêu chảy, nôn ói, đau bụng)
+ Triệu chứng da (mề đay)
A: Giọng trở nên khàn và khó thở.
B: Xuất hiện triệu chứng giống hen phế quản, khò khè, thở rít.
C: Các mạch máu ngoại biên giãn ra làm huyết áp giảm và kéo theo giảm ý thức.
D: Cơ thể cố tống chất gây dị ứng ra ngoài nên dẫn đến nôn ói hoặc tiêu chảy. Ngoài ra, mề đay đỏ cũng xuất hiện trên da.
Triệu chứng sốc phản vệ không phải lúc nào cũng xuất hiện đầy đủ tất cả các dấu hiệu trên. Khoảng 20% trường hợp không hề có mề đay, nên không có mề đay cũng không thể loại trừ sốc phản vệ. Tuy nhiên, triệu chứng trên da vẫn là một dấu hiệu rất quan trọng.
Nếu trẻ có biểu hiện giảm ý thức, triệu chứng hô hấp hoặc tiêu hóa, hãy nghĩ đến khả năng sốc phản vệ. Ví dụ: “Trẻ có dị ứng thức ăn bị nôn ngay sau khi ăn”, “Đột ngột bắt đầu ho”. Đây đều là các biểu hiện thuộc nhóm triệu chứng hô hấp hoặc tiêu hóa. Vì vậy, hãy luôn ghi nhớ khả năng xảy ra sốc phản vệ để có thể xử trí kịp thời.
Người ta cho rằng thời gian từ khi ăn phải thức ăn gây dị ứng đến khi xuất hiện triệu chứng càng ngắn thì khả năng diễn tiến nặng càng cao. Trường hợp sốc phản vệ nặng có thể xấu đi rất nhanh, và thời gian từ khi bắt đầu đến khi tim và hô hấp ngừng lại được cho là khoảng 30 phút (Simons FER 2009). Nếu không xử trí kịp thời mà chỉ chờ xem tình trạng thay đổi như thế nào, người bệnh có thể tử vong trong chốc lát. Vì vậy, khi nghi ngờ sốc phản vệ nặng, phải lập tức xử trí mà không được do dự.
Sơ cứu trong trường hợp sốc phản vệ nặng gồm gọi xe cấp cứu và tiêm adrenaline (Bút tiêm tự động Epinephrine) vào mặt ngoài đùi.
Tuy nhiên, phản ứng sốc phản vệ rất khác nhau ở mỗi người. Một số người bệnh lại bị sốc sau khi tác dụng của thuốc tiêm bắp hết, vì vậy cần tiếp tục hỗ trợ họ bằng cách truyền tĩnh mạch liên tục một lượng nhỏ epinephrine, dùng steroid liều cao, thuốc kháng histamine và các phương pháp điều trị khác có sẵn, sau đó cho họ nhập viện qua đêm để điều trị và theo dõi thêm.
Dị ứng có thể được chẩn đoán thông qua xét nghiệm. Nếu bạn bị dị ứng hoặc có nguy cơ sốc phản vệ, bác sĩ sẽ khuyên mang theo ống tiêm tự động epinephrine
Các xét nghiệm để xác định các dị ứng thực phẩm
- Xét nghiệm máu: Kiểm tra trong máu lượng kháng thể IgE — loại kháng thể gây ra phản ứng dị ứng — đối với từng loại thực phẩm. Tuy nhiên, chỉ dựa vào kết quả xét nghiệm máu thì không thể chẩn đoán chắc chắn dị ứng thực phẩm.
- Test da (Prick test): Nhỏ một lượng nhỏ dung dịch chứa dị nguyên lên da, sau đó dùng kim chuyên dụng gọi là kim prick tạo một vết xước rất nhỏ. Sau 15 phút, dựa vào mức độ đỏ hoặc sưng trên da để đánh giá phản ứng với dị nguyên.
- Thử nghiệm dung nạp qua đường miệng (Oral Food Challenge): Cho ăn thử thực phẩm nghi ngờ dị ứng theo từng lượng tăng dần trong khoảng thời gian nhất định để xem có xuất hiện triệu chứng hay không. Do có thể xảy ra dị ứng nặng hoặc sốc phản vệ, thử nghiệm này chỉ được thực hiện tại cơ sở y tế chuyên khoa.
Sinh viên khoa Kỹ thuật xét nghiệm y học của Trường đại học y khoa Tokyo Việt Nam sẽ được trang bị đầy đủ kiến thức cơ sở về hệ thống miễn dịch của cơ thể người, được đào tạo quy trình chuẩn trong tình huống cấp cứu như sốc phản vệ, và các kỹ thuật xét nghiệm cấp cứu như: các xét nghiệm sinh hóa (tryptase huyết thanh để hỗ trợ chẩn đoán sốc phản vệ, xét nghiệm điện giải đồ, ure – creatinine, men gan, đường huyết,…) , các xét nghiệm huyết học (công thức máu, đông máu,…).
Nguồn trích dẫn: https://allergy72.jp/prevention/examination.html
