Chuyển đổi số trong giáo dục y tế: xu hướng tất yếu và giải pháp phát triển bền vững

Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ, chuyển đổi số không chỉ là xu thế mà đã trở thành yêu cầu bắt buộc trong mọi lĩnh vực, trong đó có giáo dục y tế. Việc ứng dụng công nghệ số vào đào tạo nguồn nhân lực y tế hứa hẹn mang lại những thay đổi mang tính cách mạng trong cách thức giảng dạy, học tập và nghiên cứu khoa học. 

Giáo dục y tế truyền thống thường gắn liền với giảng đường, sách vở và thực hành lâm sàng. Tuy nhiên, mô hình này đang đối mặt với nhiều thách thức: sự quá tải của các cơ sở đào tạo, thiếu giảng viên chất lượng cao, chênh lệch trình độ giữa các vùng miền, cũng như nhu cầu cập nhật kiến thức chuyên môn không ngừng trong lĩnh vực y học. Chuyển đổi số chính là chìa khóa để giải quyết những vấn đề trên.

Sự xuất hiện của các nền tảng học tập trực tuyến (LMS – Learning Management Systems), công nghệ mô phỏng 3D, trí tuệ nhân tạo (AI), thực tế ảo (VR/AR), dữ liệu lớn (Big Data) và các công nghệ hỗ trợ đào tạo khác đang giúp nâng cao hiệu quả giảng dạy và khả năng tiếp cận tri thức cho người học ngành y.

Trong đại dịch COVID-19, nhiều trường đại học y dược buộc phải chuyển sang hình thức giảng dạy trực tuyến. Tuy mang tính bắt buộc ban đầu, nhưng sau đó hình thức này đã chứng minh được nhiều ưu điểm: linh hoạt, tiết kiệm chi phí, và khả năng cá nhân hóa nội dung học tập.

Ngày nay, các nền tảng như Moodle, Microsoft Teams, Zoom, Google Classroom… trở nên phổ biến. Một số trường đại học tại Việt Nam đã xây dựng hệ sinh thái đào tạo trực tuyến riêng, tích hợp bài giảng, ngân hàng câu hỏi, video minh họa và cả các tình huống lâm sàng ảo.

Thực hành là phần không thể thiếu trong đào tạo y khoa. Tuy nhiên, với sự giới hạn của cơ sở vật chất và bệnh nhân, việc ứng dụng công nghệ mô phỏng đã giúp sinh viên có cơ hội thực hành nhiều lần trong môi trường an toàn. Các phần mềm mô phỏng như Body Interact, SimMan, hay công nghệ VR cho phép người học “tiếp xúc” với bệnh nhân ảo, chẩn đoán và đưa ra quyết định điều trị như trong thực tế.

AI có thể hỗ trợ phân tích hành vi học tập, đánh giá tiến độ và đưa ra gợi ý phù hợp với từng cá nhân. Nhờ đó, người học được định hướng rõ ràng hơn trong quá trình tiếp thu kiến thức. Một số hệ thống còn sử dụng AI để phân tích kết quả bài kiểm tra, giúp giảng viên điều chỉnh nội dung giảng dạy hiệu quả hơn.

• Tăng tính linh hoạt và khả năng tiếp cận: Sinh viên và nhân viên y tế có thể học mọi lúc, mọi nơi, đặc biệt hữu ích với các bác sĩ đang hành nghề hoặc công tác tại vùng sâu, vùng xa.
• Tiết kiệm chi phí: Việc giảm thiểu chi phí đi lại, in ấn, thuê cơ sở vật chất giúp nhà trường và người học tiết kiệm đáng kể.
• Nâng cao chất lượng đào tạo: Công nghệ giúp việc giảng dạy trở nên sinh động, trực quan và cập nhật hơn. Các nguồn tài liệu quốc tế có thể dễ dàng được tích hợp vào chương trình học.
• Tăng cường khả năng tự học và học suốt đời: Mô hình học tập cá nhân hóa và tài liệu số hóa giúp người học chủ động hơn trong việc cập nhật kiến thức chuyên ngành.

Mặc dù có nhiều lợi ích, việc chuyển đổi số trong giáo dục y tế cũng gặp không ít khó khăn:

• Hạ tầng công nghệ chưa đồng bộ: Nhiều trường đào tạo y dược tại Việt Nam còn hạn chế về trang thiết bị, đường truyền mạng không ổn định, thiếu phần mềm chuyên dụng.
• Chất lượng giảng dạy trực tuyến chưa đồng đều: Không phải giảng viên nào cũng thành thạo công nghệ, dẫn đến việc giảng dạy online còn mang tính hình thức.
• Thiếu cơ sở dữ liệu chuyên ngành: Việc xây dựng ngân hàng câu hỏi, bài giảng số hóa, mô phỏng tình huống lâm sàng cần thời gian và nguồn lực lớn.
• Tính tương tác và thực hành trực tiếp bị hạn chế: Dù công nghệ mô phỏng ngày càng phát triển, nhưng việc tiếp xúc thực tế với bệnh nhân là không thể thay thế hoàn toàn.

Để chuyển đổi số trong giáo dục y tế đạt hiệu quả và mang tính lâu dài, cần sự vào cuộc đồng bộ của nhiều bên:

• Chiến lược từ cấp vĩ mô: Bộ Y tế và Bộ Giáo dục & Đào tạo cần ban hành các chính sách khuyến khích, hỗ trợ kinh phí và hướng dẫn rõ ràng cho các cơ sở đào tạo.
• Đào tạo đội ngũ giảng viên: Cần tổ chức các khóa tập huấn, đào tạo kỹ năng số cho giảng viên, từ đó nâng cao chất lượng bài giảng và phương pháp giảng dạy mới.
• Hợp tác quốc tế: Kết nối với các tổ chức y tế, trường đại học quốc tế để chia sẻ tài nguyên, công nghệ và mô hình đào tạo hiện đại.
• Đầu tư hạ tầng và phần mềm chuyên biệt: Cần xây dựng hệ sinh thái giáo dục số với các nền tảng học tập hiện đại, cơ sở dữ liệu y học phong phú và cập nhật thường xuyên.

Chuyển đổi số trong giáo dục y tế là một quá trình tất yếu, không thể đảo ngược. Đây không chỉ là giải pháp khắc phục những hạn chế hiện tại mà còn mở ra cánh cửa mới cho một nền giáo dục y học linh hoạt, hiệu quả và công bằng hơn. Tuy còn nhiều khó khăn phía trước, nhưng với quyết tâm và sự phối hợp giữa các bên liên quan, giáo dục y tế số hứa hẹn sẽ góp phần đào tạo nên đội ngũ nhân lực y tế chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của thời đại mới.