Người trẻ và sức khỏe tâm thần: Khi stress không còn là chuyện nhỏ

Chưa bao giờ người trẻ phải đối mặt với quá nhiều áp lực như thời đại hiện nay. Công nghệ số phát triển nhanh chóng mở ra cơ hội kết nối và học hỏi, nhưng cũng vô tình tạo nên một thế giới đầy kỳ vọng, cạnh tranh, và so sánh.

Áp lực học tập, lo lắng về tương lai nghề nghiệp, gánh nặng tài chính, kỳ vọng từ gia đình – tất cả chồng chất tạo nên một vòng xoáy căng thẳng kéo dài. Ngoài ra, mạng xã hội khiến nhiều người trẻ so sánh bản thân với cuộc sống “lung linh” của người khác, dẫn đến cảm giác tự ti, cô đơn, và luôn cảm thấy “không đủ tốt”. Hãy cùng Trường đại học y khoa Tokyo Việt Nam (THUV) tìm hiểu về tác động của sức khỏe tâm thần đến người trẻ hiện nay trong bài viết này.

Theo báo cáo của UNICEF Việt Nam (2023):

• 21,7% thanh thiếu niên Việt Nam đang đối mặt với các vấn đề về sức khỏe tâm thần.
• 18,6% trải qua tình trạng lo âu; 4,3% có dấu hiệu trầm cảm.
• Chỉ 8,4% trong số này tiếp cận được các dịch vụ chăm sóc và hỗ trợ tâm lý cần thiết.
• 1,4% có ý định hoặc hành vi tự tử – một con số đáng báo động.
• Chỉ 5,1% phụ huynh nhận ra con mình cần hỗ trợ về cảm xúc và hành vi, cho thấy sự thiếu nhận thức nghiêm trọng trong gia đình.

Tương tự, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính rằng hơn 50% các vấn đề sức khỏe tâm thần bắt đầu từ trước tuổi 14, nhưng phần lớn không được phát hiện và điều trị đúng lúc.

1. Áp lực học tập và kỳ vọng gia đình

Nhiều bạn trẻ tại Việt Nam chia sẻ họ thường xuyên cảm thấy “không được phép thất bại”. Học thêm, thi cử, kỳ vọng từ cha mẹ khiến học sinh, sinh viên rơi vào tình trạng mất ngủ, chán ăn, cáu gắt và mất động lực sống.

📌 Một nữ sinh lớp 12 tại TP.HCM chia sẻ: “Em học từ 6h sáng đến 11h đêm, ngày nào cũng như vậy. Em thấy mệt, nhưng không dám nghỉ vì sợ không theo kịp bạn bè và làm ba mẹ thất vọng.”

2. Ảnh hưởng tiêu cực từ mạng xã hội

Mặc dù giúp kết nối nhanh chóng, mạng xã hội cũng là nơi khiến người trẻ dễ so sánh bản thân với “sự hoàn hảo ảo”. Tình trạng FOMO (Fear Of Missing Out – sợ bỏ lỡ) và áp lực phải xây dựng hình ảnh “tốt đẹp” khiến tâm trí không lúc nào được nghỉ ngơi.

📌 Một nghiên cứu tại Đại học Y Dược TP.HCM (2022) cho thấy hơn 30% sinh viên có dấu hiệu lo âu sau khi lướt mạng xã hội từ 2 giờ trở lên mỗi ngày.

3. Thiếu kỹ năng quản lý cảm xúc và giao tiếp

Nhiều bạn trẻ không biết cách xử lý cảm xúc tiêu cực một cách lành mạnh. Khi không được dạy kỹ năng sống và đối diện với thất bại, họ dễ thu mình, giận dữ vô cớ, hoặc tìm đến các hành vi nguy hiểm như tự làm đau bản thân.

Stress kéo dài và không kiểm soát được có thể gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng:

• Rối loạn giấc ngủ, dẫn đến suy giảm trí nhớ và khả năng tập trung.
• Trầm cảm, mất hứng thú với cuộc sống, suy nghĩ tiêu cực, thậm chí tự sát.
• Rối loạn hành vi ăn uống, ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất.
• Tự cô lập, mất kết nối xã hội, nghiện game, điện thoại.
• Hiệu suất học tập – làm việc suy giảm, khó duy trì động lực và mục tiêu.

❗ WHO ghi nhận trầm cảm là nguyên nhân hàng đầu gây khuyết tật ở thanh thiếu niên toàn cầu, và tự sát là nguyên nhân tử vong đứng thứ hai trong độ tuổi 15–29.

1. Tăng cường kỹ năng sống và quản lý cảm xúc

• Thực hành thiền, viết nhật ký, hoặc đơn giản là học cách gọi tên cảm xúc.
• Tham gia các lớp kỹ năng mềm, giao tiếp hiệu quả, quản lý thời gian.

2. Thiết lập ranh giới lành mạnh với mạng xã hội

• Giới hạn thời gian sử dụng điện thoại mỗi ngày.
• Theo dõi các nội dung tích cực như mindfulness, giáo dục tâm lý, truyền cảm hứng.

3. Tìm kiếm sự giúp đỡ chuyên môn khi cần

• Nhiều trường học và bệnh viện đã có dịch vụ tư vấn tâm lý miễn phí hoặc giá rẻ.
• Gọi các đường dây nóng hỗ trợ tâm lý.

Gia đình, nhà trường và xã hội cần cùng nhau tạo ra một môi trường không kỳ thị, nơi người trẻ có thể chia sẻ mà không sợ bị đánh giá.

• Phụ huynh nên học cách lắng nghe và đồng hành thay vì áp đặt.
• Nhà trường cần đào tạo giáo viên nhận biết sớm dấu hiệu rối loạn tâm lý.
• Truyền thông đóng vai trò lớn trong việc lan tỏa hiểu biết đúng đắn, gỡ bỏ định kiến về bệnh tâm thần.

Căng thẳng là một phần tất yếu của cuộc sống hiện đại. Nhưng khi nó trở thành gánh nặng tâm lý, người trẻ cần được trao quyền để nhận diện, quản lý và tìm kiếm sự hỗ trợ đúng lúc. Sức khỏe tâm thần không phải là chuyện cá nhân – đó là nền tảng cho một thế hệ trưởng thành mạnh mẽ, sáng tạo và đầy nhân ái.

✊ Nếu bạn đang trải qua một ngày tồi tệ, hãy nhớ rằng bạn không hề đơn độc. Hãy dũng cảm tìm đến sự giúp đỡ – bởi vì bạn xứng đáng được lắng nghe và chữa lành.

📌 Tài liệu tham khảo:

• UNICEF Việt Nam (2023) – Báo cáo sức khỏe tâm thần thanh thiếu niên
• WHO Mental Health Data (2022)
• Đại học Y Dược TP.HCM – Báo cáo nghiên cứu hành vi sinh viên 2022
• Tạp chí Tâm lý học – Viện KHXH Việt Nam
• Ảnh: Internet